Σχολική βία: Αδιέξοδη λύση οι τιμωρίες και ο εκφοβισμός

της Κυβέρνησης της ΝΔ

Δεν αμφισβητείται από κανέναν ότι μέσα στα σχολεία εκδηλώνονται βίαιες συμπεριφορές απειθαρχίας ή εκφοβισμού, φασαρίες ή φθορές. Αυτές οι καταστάσεις συμβαίνουν κυρίως μεταξύ μαθητών, μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών και ενίοτε μεταξύ εκπαιδευτικών και γονιών. Είναι επίσης πανθομολοογούμενο ότι για πολλούς λόγους (απουσία κοινωνικών συναναστροφών λόγω πανδημίας, υπερβολική χρήση των ηλεκτρονικών μέσων, γενικότερο πλαίσιο κυβερνητικού αυταρχισμού και γραφειοκρατίας στα σχολεία) υπάρχει έξαρση στα φαινόμενα βίας στα σχολεία τα τελευταία χρόνια.

Όσον αφορά τις συμπεριφορές μαθητών, η ιδιαιτερότητα έγκειται στο ότι αφενός εκδηλώνονται από άτομα που βρίσκονται υπό διαμόρφωση και αφετέρου εκδηλώνονται σε ένα περιβάλλον με ειδικές απαιτήσεις, με κανόνες και πρότυπα που δεν είναι πάντα σαφή, κατανοητά ή ελαστικά ή συμβατά με τους κανόνες της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής των μαθητών. Εξαιτίας αυτής της ιδιαιτερότητας, η απάντηση του σχολείου οφείλει να είναι διαπαιδαγωγητική και διαμορφωτική, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του κάθε αναπτυσσόμενου ατόμου και παρέχοντάς του ευκαιρίες ώστε να εξελίξει τις δυνατότητές του και να εκφραστεί με θετικό τρόπο.

Η απάντηση σίγουρα δεν βρίσκεται σε μέτρα τιμωρίας. Το σχολείο δεν πρέπει να είναι εκεί για να τιμωρεί ή να εξοστρακίζει, αλλά για να διαπαιδαγωγεί και να διαμορφώνει ανθρώπους με ευαισθησία, κοινωνικές δεξιότητες και ενσυναίσθηση.

Η απάντηση όμως των κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας, πρόσθετα στην υποβάθμιση και υποχρηματοδότηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, είναι η υιοθέτηση μέτρων ποινών και εκφοβισμού. Το Υπουργείο Παιδείας με έναν Νόμο (τον 5029/2023 της Κεραμέως) και δυο Υπουργικές Αποφάσεις (36421/2024 του Πιερρακάκη  και 44879 /2024 της Μακρή) δημιουργεί μια ειδική ψηφιακή πλατφόρμα που θα δέχεται καταγγελίες από γονείς και μαθητές, λες και το ζήτημα μπορεί να λυθεί με την καταγραφή των καταγγελιών. Δημιουργεί ένα δίκτυο ανθρώπων - απομακρυσμένων από τα πραγματικά περιστατικά - που θα επιληφθούν αυτών των καταγγελιών, λες και η επίλυση μπορεί να βρεθεί μέσα από γραφειοκρατικές διαδικασίες. Θεσπίζει ποινές για κάθε παρέκκλιση (αποβολές, αλλαγή σχολείου), κάνοντας πράξη το προφανές ότι «η βία φέρνει βία».

Το Υπουργείο Παιδείας αγνοεί και καταστέλλει. Αγνοεί πεισματικά όλους τους επιστημονικούς, τεκμηριωμένους και δοκιμασμένους τρόπους αντιμετώπισης, όπως αυτούς που έχουν επεξεργαστεί διεθνείς οργανισμοί (UNESCO, UNICEF, ΠΟΥ). Πετά στα σκουπίδια προτάσεις, δράσεις και προγράμματα που έχουν επεξεργαστεί αναγνωρισμένοι ελληνικοί επιστημονικοί φορείς όπως το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, το ΚΕΘΕΑ ή ο Συνήγορος του Πολίτη. Παραβλέπει προγράμματα και πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών στα σχολεία μας με αξιέπαινα αποτελέσματα.

Τα αγνοεί απλώς ή σκόπιμα ασκεί και πάνω στα παιδιά την πολιτική εκφοβισμού και καταστολής;

Αντιπαραθέτουμε τις εξής προτάσεις:

• Να αξιοποιηθούν όλες οι προτάσεις και «καλές πρακτικές» που είναι παγκοσμίως γνωστές και έχουν δοκιμαστεί (UNESCO, UNICEF, ΠΟΥ) καθώς και οι προτάσεις, δράσεις και προγράμματα από αναγνωρισμένους ελληνικούς επιστημονικούς φορείς και θεσμούς όπως το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, το Δίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης και Έγκαιρης Παρέμβασης ΚΕΘΕΑ, ο Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
• Να διερευνηθούν, να αξιοποιηθούν πρωτοβουλίες, δράσεις, καλές πρακτικές και σχετικά προγράμματα που πραγματοποιούνται στα σχολεία.
• Να υπάρχει επαρκής αριθμός ψυχολόγων σε όλα τα σχολεία με παράλληλη πρόβλεψη για την εποπτεία τους και τη σύμπραξη με κοινωνικούς λειτουργούς.
• Να δοθεί έμφαση στην πρόληψη από την προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση με την ανάπτυξη των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών, την πρώιμη ανίχνευση και συστηματική παρακολούθηση φαινομένων επιθετικότητας με άμεση παρέμβαση από εκπαιδευτικούς, τη στενή συνεργασία  μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων και τη συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση εκπαιδευτικών και γονιών (σχολές γονέων) για την εφαρμογή θετικής πειθαρχίας και διαχείρισης της τάξης.
• Να υπάρξουν πολιτικές πρόληψης της σχολικής αποτυχίας σε επίπεδο γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων ώστε ΟΛΑ τα παιδιά να έχουν ευκαιρίες ανάπτυξης ΜΕΣΑ στο σχολείο.
• Να είναι η αντιμετώπιση πρωτίστως παιδαγωγική και διαπαιδαγωγητική με αλλαγή των στόχων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην κατεύθυνση της ανάδειξης των θετικών στοιχείων κάθε μαθητή.

Κλείνοντας θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι η παρούσα κυβέρνηση συνεχίζει την καταστροφική εκπαιδευτική πολιτική, η οποία βασίζεται στο δόγμα:  «έχουμε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία άρα ένα στενό επιτελείο περί τον υπουργό επιβάλλει εκ των άνω το πρόγραμμα της Ν.Δ.» για την εκπαίδευση, αγνοώντας ουσιαστικά τους φορείς της εκπαίδευσης, την εκπαιδευτική κοινότητα και την κοινωνία. Η επεξεργασία εξειδικευμένων εναλλακτικών προτάσεων απέναντι στην άλογη κυβερνητική πολιτική είναι πλέον το ζητούμενο. Είναι καιρός να κινηθούμε προς λύσεις που θα διασφαλίζουν την ευημερία των μαθητών και θα προάγουν την ενσυναίσθηση, την κοινωνική δικτύωση και τη συνεργασία μεταξύ όλων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Δανάη Βουκελάτου, Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Γκέτεμπορκ

Γιώργος Μπαγάκης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Λουκία Μπεζέ, τ. Καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης

Ομάδα Εργασίας (αλφαβητικά) του Think Tank Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ